Cơ chế rối loạn lo âu

Bạn có thể nhận ra, từ người khác hoặc từ chính bạn, rằng kể từ khi mắc phải rối loạn lo âu, tâm trí và cơ thể bạn đang hoạt động khác biệt so với bình thường.

Cơ chế rối loạn lo âu, do giáo sư tâm lý của Đại Học Arizona State – Randolph Nesse phát hiện ra có tên “Cơ chế máy báo cháy”. Hãy tưởng tượng bạn có hai lựa chọn báo cháy cho căn nhà của mình:

–           Một hệ thống báo cháy kém nhạy bén, nguy cơ cháy rõ ràng nhưng nó không phát đi tín hiệu, khiến ngôi nhà của bạn cháy rụi.

–           Một hệ thống báo cháy quá nhạy cảm, bạn hút thuốc hay nướng bánh nó cũng phát đi tín hiệu, và không bao giờ bỏ lỡ bất kỳ nguy cơ nào.

Loại thứ hai giữ cho ngôi nhà của bạn luôn an toàn, nhưng lại hay gây phiền toái.

Hãy tưởng tượng ngôi nhà chính là cơ thể và tâm trí bạn, còn chứng rối loạn lo âu chính là loại hệ thống báo cháy thứ hai. Hẳn là bạn cực kỳ ghét bỏ chứng bệnh này và cho rằng nó là lý do khiến cuộc sống của ta bị xáo trộn theo hướng xấu đi. Thực ra nó chỉ là cơ chế bảo vệ giúp ta sinh tồn. Từ nhiều ngàn năm trước, khi con người còn sống trần trụi giữa thiên nhiên, cơ chế bảo vệ này giúp chúng ta sống sót tránh khỏi thiên tai, thú dữ. Nó nằm sâu trong gien của chúng ta cho đến ngày nay, nắm giữ nhiệm vụ quan trọng nhất – giữ cho chúng ta được an toàn. Nếu phải lựa chọn giữa việc giúp bạn vui vẻ hạnh phúc hay giúp bạn an toàn, vế thứ hai luôn được ưu tiên trong mọi trường hợp.

Câu hỏi là: cơ chế này đã được kích hoạt như thế nào?

Khi trải qua những sang chấn bất ngờ như tai nạn giao thông, một cú sốc tâm lý… Hoặc do tổ hợp các tác nhân stress trong cuộc sống, bộ não sẽ kích hoạt cơ chế bảo vệ “chiến đấu hay bỏ chạy”. Hãy tưởng tượng bạn đang đi trên đường thì một con sư tử nhảy bổ ra. Khi đó cơ thể bạn sẽ tiết ra adrenaline, hóc môn này sẽ gia tăng hoạt động của các cơ, làm bạn sẵn sàng ở trong trạng thái chiến đấu với con thú hoặc chạy hết tốc lực để trốn thoát. Thông thường sau khi trải nghiệm này kết thúc, tức khi bạn chiến thắng hoặc trốn thoát thành công, cơ chế này sẽ được bất hoạt. Nồng độ hóc môn trong cơ thể bạn trở lại trạng thái bình thường, các cơ được co giãn, nhịp thở và nhịp tim bình thường trở lại. Với các sang chấn và stress xảy ra nhiều lần, cơ chế này không tự bất hoạt được và giống như hệ thống báo cháy quá nhạy cảm kia, nó hoạt động liên tục, luôn trong trạng thái cảnh giác cao độ và việc báo động nhầm thường xuyên xảy ra. Bảo vệ bạn là nhiệm vụ tối quan trọng, và nó hoạt động với phương châm “thà báo nhầm còn hơn bỏ sót”. Điều này có nghĩa là cơ thể bạn thường xuyên ở trong trạng thái mất cân bằng hóc môn, căng cơ, thiếu tập trung với những thứ diễn ra xung quanh. Bạn biết đấy, khi có nguy hiểm thì việc quan trọng nhất là chạy thoát theo con đường ngắn nhất, không có thời gian để tư duy hay quan sát xung quanh. Sau một thời gian, cơ thể và tâm trí bạn sẽ luôn trong trạng thái mệt mỏi, kiệt sức. Tất nhiên nguyên do và mức độ rối loạn lo âu của mỗi người là khác nhau, nhưng ẩn sau đó là một cơ chế chung. Sơ đồ cho cơ chế này được minh họa như dưới đây:

Nguồn: Michael Norman – Panic Free TV

Các yếu tố ngoại cảnh như một trận cãi vã, những hình ảnh bạo lực hay kinh dị hoặc suy nghĩ lo lắng nào đó của bạn gây nên nỗi lo âu. Tiếp đó, não bộ sẽ gửi tín hiệu kích hoạt cơ chế “chiến đấu hay bỏ chạy” gây nên các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật. Khi các triệu chứng này phát tác, não bộ sẽ nhận diện bạn đang thực sự gặp nguy hiểm, do đó càng làm gia tăng tình trạng lo âu. Sự gia tăng lo âu tiếp tục thúc đẩy cơ chế “chiến đấu hay bỏ chạy”, làm tăng cường độ các triệu chứng và tạo ra thêm các triệu chứng khác… Và cứ thế tăng tiến. Bạn sẽ thấy cơn đau đầu, tức ngực tăng dần, nhịp tim đập càng mạnh hơn và khi tới đỉnh điểm, bạn có cảm giác như sắp đột quỵ vậy. Việc không kiểm soát được suy nghĩ và các hoạt động thần kinh thực vật thông thường khiến bạn có cảm giác như sắp hóa điên vậy.

Dẫu vậy, hãy luôn nhớ rằng đó chỉ là kết quả của một nỗ lực to lớn và sâu sắc từ tiềm thức nhằm giúp cho bạn được an toàn.

Tiềm thức của bạn không phải đang bị hỏng hay đang hủy hoại bạn, nó chỉ đang bảo vệ bạn quá mức mà thôi.

Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật là sản phẩm phụ của cơ chế bảo vệ nói trên. Tim bạn đập bất thường, đầu đau, khó thở, tức ngực, mồ hôi túa ra đầm đìa… Bạn sẽ có cảm giác như bị bệnh tim hay có vấn đề về hô hấp, não bộ. Nhưng chúng không phải là bệnh, và không gây bất kỳ nguy hiểm nào cho bạn, cũng không gây ra bất cứ tổn thương gì cho các cơ quan trong cơ thể bạn. Chưa từng có ai tử vong vì các triệu chứng này, bạn sẽ không bao giờ bị mất trí năng hay trí nhớ vĩnh viễn.

Bạn cần một bản hướng dẫn chi tiết cách tự chữa lành rối loạn lo âu? Hãy đặt mua cuốn sách “Cuộc Hành Trình” tại đây:

Cuộc hành trình – KELAM CENTER

Mình đã tự vượt qua chỉ sau 6 tháng. Bạn cũng sẽ làm được!